ΜΑΡΑΝΤΗΣ Γ. : Το παλιο Ηράκλειο

Μας αρέσει να ξεφυλλίζουμε παλιά βιβλία, όταν ξεχωρίζουμε σελίδες ενδιαφέρουσες, παρά τον κόπο, τις αντιγράφουμε.Σήμερα έτυχε το κρητικό ηθογράφημα του Κ. Μαράντη :»ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ»

«Την εποχή εκείνη (…)(1) στην πλατεία του μεγάλου Κάστρου, στις «Τρεις Καμάρες» ‘οπως λεγότανε έτσι απ’ αφορμή την «Πύλη του Λαζαρέτου» που ήταν η Ανατολικη στο βενετσιάνικο φρούριο του παλιού Χάνδακα, με τα τρία εσωτερικα τόξα της και τις καλλιτεχνικότατες ανάγλυφες παραστάσεις που πλαισίωναν την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, και τον «Ενετικό Λεόντα¨,το σήμα της Γαληνότατης Δημοκρατίας. Σ΄αυτήν την πλατεία τότε τα περισσότερα καφενεία ήσαν τούρκικα. Η Κρήτη είχε γίνει αυτόνομη, όμως εξακολουθούσαν κάμποσα χρόνια βραδύτερα να πλειοψηφούν οι Τούρκοι στο Κάστρο, σχεδόν ως την εποχή της ανταλλαγής.(…)
Έτσι και τα καφενεία της πλατείας εξακολουθούσαν επί χρόνια να τάχουν οι Τούρκοι. Ένα από αυτά ήτανε του Σαλή Αγά, πλούσιου τουρκοκρητικού, με μεγάλη κτηματική περιουσία, πράγμα που δεν τον εμπόδιζε να κρατά το επάγγελμα του καφετζή.

Και είχε κατορθώσει να αναδείξει το καφενείο του, ένα από τα πιο πολιτισμένα εκείνη την εποχή, κέντρα της πλατείας.
(…) σύχναζαν όχι μόνο οι μεγάλοι μπέηδες του Κάστρου, οι πλουσιότεροι και οι πιο μορφωμένοι εφέντηδες, μα και πολλοί από την καλή τάξη των Χριστιανών εμπόρων κλπ(…)
Ο Σαλή αγάς όμως με τη λουράτη ποδιά μπροστά του και προπαντός με το πρόσχαρο και γελαστό ύφος του και τα έξυπνα αστεία του, με την άψογη κθαριότητά του και ακόμη τον εκλεκτό καφέ και ναργιλέ του, τους φημισμένους «ντοντουρμάδες»(2)του τα καλοκαίρια, και τα έξοχα γλυκά του, ειχε τραβήξει την καλύτερη πελατεία της πλατείας (…) Τα «ραμαζάνια» μόλις νύχτωνε κι ‘αναβαν τα καντήλια στους μιναρέδες (το καντίλ γκεγκερσί) η πολιτεία αντιλαλούσε από τις φωνές των ιμάμηδων(…) Τότε τέλειωνε η νηστεία της ημερς και οι Τούρκοι με αληθινή βουλιμία έπεφταν στο φαϊ στα σπίτια τους και στα τούρκικα μαγεριά (τα τσαστσίδικα) όπως τάλεγαν(…)

(1)= Κρητική Πολιτεία (1899-1913)
(2) =Παγωτά της εποχής
Τρεις Καμάρες = Πλατεία Ελευθερίας