Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ (ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ)

Η Πρωτοχρονιά του 196.. μας βρήκε πανί με πανί. Τι είχε συμβεί; Μετά από ολονύκτια ζαροπαιξία στο υμιυπόγειο του Νίκου Β. όλοι -δεν ήταν σύμπτωση-τα χάσαμε όλα, μέχρι την τελευταία μας δεκάρα. Μόλις είχε χαράξει, (δεν γινόταν τότε αλλαγές ώρας)ήταν σχεδόν 7 π.μ.και η πόλη (Αθήνα)κοιμόταν ακόμα, τα πάντα ήταν κλειστά. Περιορισμένη η στεναχώρια για την χασούρα γιατί είχαν περισέψει τσιγάρα που αρκούσαν για την απόλαυση των πρωινών καφέδων που ετοίμαζε χωρίς να γκρινιάζει (καθόλου) ο πιο κατάλληλος γι αυτό («στον Γιώργο τούρκικο καφέ όπως θες» – έγραφε σε χαρτί κολλημένο στον τοίχο). Οι συζητήσεις δεν σταματούσαν η ατυχία μπορούσε κάπως να εξηγηθεί, αφού κανένας δεν θεωρούσε τον εαυτό του τυχερό μα η γκαντεμιά δεν ήταν βέβαια κάτι καλοδεχούμενo. Τα θέματα ήταν ατέλειωτα και μόνο το μεσημέρι καταλάβαμε ότι υπήρχε πρόβλημα, από την πείνα που άρχισε να ενοχλεί τους πιο καλομαθημένους και δεν άργησε να μας θερίζει όλους.

Ψάξαμε στην πιάτσα, τα καφενεία και τα εστιατόρια ήταν κλειστά, δεν υπήρχαν όμως και χρήματα για καμιά προμήθεια. Μαύρα φίδια άρχισαν να μας ζώνουν, κι όταν ο πιο ευτραφής από όλους μας Κώστας Α. κόντευε να βάλει τα κλάματα από την πείνα, ο ψυχραιμότερος Μονόλης Χρ. είπε πολύ δυνατά:
«όταν η τύχη δεν βοηθά
ο νους ίντα θα κάνει
αν τρέχεις φτάνεις τον καζά (1)
κι ανέ σταθείς σε φτάνει»
Η μαντινάδα λειτούργησε σαν καταπραϋντικό, αν και δεν ήταν αισιόδοξη μας έδωσε κουράγιο.

Μετά από πολλές προσπάθειες (και χιλιόμετρα) φτάσαμε στο κέντρο, άνοιξε αργά μετά τις 2 μ.μ. το εστιατόριο του ΝΤΟΒΑ έτσι νομίζω λεγόταν και σ΄ αυτό είχε βιβλιαράκι (δηλαδή τεφτέρι για πίστωση) ο Μανόλης Χ. κι έτσι βολευτήκαμε όλοι.
…
Πέρασε καιρός, ο Μανόλης Χρ. που είχαμε συνηθίσει να μας βγάζει από δύσκολες περιστάσεις, απομακρύνθηκε από την παρέα, εγκατέλειψε τις σπουδές του και προσπάθησε να μπει στο χώρο των επιχειρήσεων, χωρίς επιτυχία. Ήταν πανέξυπνος ευπροσάρμοστος, αισιόδοξος και πειστικός τίποτα δεν μπορούσε να τον κάμψει. Όταν η πρώτη προσπάθεια απέτυχε, αντί να υποχωρήσει παντρεύτηκε και προχώρησε στο δεύτερο μεγαλύτερο βήμα. Νέα εταιρεία, γραφεία πολυτελή στην ακριβή περιοχή της πόλης, διαφημίσεις και προβολή. Πριν σταθεροποιηθεί τον κτύπησε μια επάρατη ασθένεια. Η είδηση έπεσε σαν βόμβα στον κύκλο μας, οι»γιατροί»(φοιτητές ιατρικών και παραϊατρικών σχολών) μας εξήγησαν την τρομερή πάθηση : νόσος Μπέργκερ (Buerger)- ανίατη (αποφρακτική) θρομβοπάθεια. Η επιχειρηματική του προσπάθεια φυσικά έληξε άδοξα, μόνο κάπου στην Αγγλία υπήρχε νοσοκομείο ειδικευμένο στην τρομερή πάθηση, που οδηγούσε αναπόφευκτα σε συνεχείς ακρωτηριασμούς .
Το κρητικό του δίστιχο ερχόταν στο νου μου :
«…αν τρέχεις φτάνεις τον καζά
κι ανέ σταθείς σε φτάνει»

Ο Μανόλης Χρ. πήγε στο εξωτερικό, χωρίς χρήματα (το μυαλό του πήρε άπειρες στροφές) βρήκε και όχι μόνο αυτό, στο κρεβάτι του πόνου, εκεί που του αφαίρεσαν το ένα του πόδι, δεν γονάτισε, κράτησε όλο το κουράγιο του. Στη διπλανή κλίνη θεραπευόταν κάποια κοπέλα από ένα ατύχημα, της έδινε κουράγιο και δεν άργησε να τον ερωτευθεί. Μας την έστειλε στην Ελλάδα για φιλοξενία ήταν η Ηelen Hath., ακόμα παίρνουμε κάρτες και ευχαριστίες. Μετακόμισε λίγο αργότερα στην Αμερική( ΗΠΑ), εκεί ήταν και το πιο μεγάλο ειδικευμένο ίδρυμα για την αρρώστια του. Πήρε μαζί την οικογένεια του, τη γυναίκα και τα δυο παιδιά του και δημιούργησε μιαν επιτυχημένη αυτήν τη φορά επιχείρηση, την εφημερίδα (περιοδικό)»ΕΛΛΗΝΙΚA NEA»(Greek News) που γρήγορα έγινε το όργανο των απανταχού Αποδήμων (Ελλήνων). Ήξερε το δρόμο της απαίσιας πάθησης του, όταν οδηγήθηκε ξανά στο χειρουργικό τραπέζι για την αποκοπή του άλλου ποδιού του, άντεξε πάλι την πιο τρομερή(αυτήν τη φορά) δοκιμασία. Ήταν τόσο δυνατός; Σίγουρο είναι ότι ήταν ατρόμητος, άνθρωπος από ατσάλι, μπορούσε να σπάσει μα δε λύγιζε με τίποτα. Χρησιμοποίησε την αναπηρία του σαν εφόδιο στη νέα δουλειά του(δημοσιογραφία), με το καροτσάκι γύριζε τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από αεροπλάνο σε ελικόπτερο από πλοίο σε σιδηρόδρομο, έτρεχε ακούραστος, συνάντησε όλους τους επίσημους και επιφανείς της γης (κανείς δεν μπορούσε να του αρνηθεί μια συνέντευξη). Κάποτε ενώ έβγαινε από τα γραφεία του στη Νέα Υόρκη με το αναπηρικό καροτσάκι που το έσπρωχνε ένα νέος συνοδός του, τον σταμάτησε ένοπλος ληστής: «τα λεφτά σου(το πορτοφόλι σου) ή τη ζωή σου», ο Μανόλης πρότεινε το στήθος του «ρίξε» είπε, ο ένοπλος πυροβόλησε ενοχλημένος τον νέο που έσπρωχνε το καρότσι.
….
Επισκέφτηκε επισήμως την Αθήνα και τους παλιούς του φίλους στη δεκαετία του 1980, είχε αγοράσει και ένα κεντρικό διαμέρισμα για την οικογένειά του, κατάφερνε να κινείται μόνος του, να περνάει όλα τα εμπόδια της αφιλόξενης (για ανάπηρους τουλάχιστον ) πόλη και της δύσκολες εισόδους (λόγω πολλών σκαλοπατιών) των πολυκατοικιών. Η αισιοδοξία του ήταν φανερή, αν και ήξερε το ζοφερό του μέλλον, μόνο το τσιγάρο δεν έλεγε να κόψει, δεν είχε καμιά σημασία να καθυστερήσει λίγο την εξέλιξη της νόσου.
Γύριζε συνεχώς στο μυαλό μου
«όταν η τύχη δεν βοηθά
ο νους ίντα θα κάνει…»
…
Τον Δεκέμβριο του 1989 έφτασε στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη και το χωριό του. Με επισκέφτηκε και μου ζήτησε λόγω των επαγγελματικών μου δυνατοτήτων βοήθεια. Ήθελε χάρτες και στοιχεία μιας περιοχής της Μεσσαράς κοντά στο Χωριό Χουστουλιανά, μου εξήγησε ότι επιχειρούσε μιας μεγάλης κλίμακας δημοσιογραφική έρευνα που χρηματοδοτούσε και το αμερικανικό περιοδικό το NAΤΙONAL GEΟGRAFIC. Έμεινα έκπληκτος όταν κατάλαβα ότι συνδεόταν με την πιο ενδιαφέρουσα υπόθεση όλων των εποχών, τον Μινωϊκό Λαβύρινθο. Ίσως είμαστε κοντά στην πιο συνταρακτική ανακάλυψη των αιώνων, είπε ο Μανόλης Χρ. Σαν να βρισκόταν σε πυρετό, η μεγάλη αναπηρία του δεν υπήρχε πια, ήταν ένας ερευνητής που πλησίαζε το εκπληκτικό, το πιο φανταστικό εύρημα όλων των αιώνων.
Προσπάθησα να εκφράσω επιφυλάξεις μα ήταν αδύνατο, είχε έλθει σε επαφή με του πιο σημαντικούς αρχαιοκάπηλους που λυμαίνονται το νησί μας, είχε προσφέρει ένα τεράστιο ποσό (το είχε συγκεντρώσει από προσφορές Αμερικανών και αρχαιοφίλων από παντού)για να έχει την δημοσιογραφική αποκλειστικότητα της πληροφορίας. Μου εξήγησε ότι δεν τον ενδιέφεραν καθόλου τα τυχόν πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα και αυτό το είχε καταστήσει σαφές στους παράνομους ανασκαφείς(και το είχαν καταλάβει) ούτε οι δάφνες της αρχαιολογίας, του αρκούσε να είναι ο πρώτος στον κόσμο που θα δημοσιοποιούσε την πρωτοφανή είδηση. Ήξερα τους θρύλους και τις λαϊκές παραδόσεις που μιλούν για κρυμμένους θησαυρούς στον μεγάλο κάμπο, περιγραφές για απίθανα χρυσά αγάλματα και ταύρους και αμύθητης αξίας κοσμήματα και σκεύη.

Ο αρχαιολόγος Ιωσήφ Χατζηδάκης (“Περιήγησις της Κρήτης”)από τον 19ο αιώνα ανέφερε τοποθεσίες με την ονομασία “χατζινέδες, τουτέστιν Θησαυρούς”. Μα ότι μου έλεγε δεν μπορούσα να το πιστέψω. Μήπως είχε πέσει θύμα απατεώνων, αυτός ο πανέξυπνος άντρας, που έπιανε πουλιά στον αγέρα και ποτέ δεν μπόρεσε να τον γελάσει (κοροϊδέψει) κανείς. Έθεσα πλήθος προφανών ερωτημάτων, μου εξήγησε αρκετά αλλά όχι πλήρως το τι συνέβη. Είχε καλές συνδέσεις για πληροφορίες ( επαγγελματικοί λόγοι) με κύκλους του υποκόσμου της Μεγαλούπολης (Νέας Υόρκης) και από εκεί ήρθε σε επαφή με τους εμπόρους αρχαίων αντικειμένων, νόμιμους και μη. Ο ίδιος ήταν γνωστός ως άνθρωπος εμπιστοσύνης, τον είχαν εγγυηθεί πολλοί και διάφοροι κάθε κατεύθυνσης «παραβατικοί», άσπροι μαύροι και κάθε φυλής τύποι. Η συμφωνία ήταν να επισκεφτεί μόνος και να φωτογραφήσει το σπήλαιο (Λαβύρινθο) να αντλήσει τα απαραίτητα στοιχεία και να κάνει ανακοινώσεις σχετικές, σε χρόνο που θα συμφωνούσαν – πριν(2) Ο τρόπος πληρωμής μου φάνηκε επικίνδυνος, μα δεν έλαβε υπ όψη τις εκτιμήσεις μου: «δεν έχω πολλά να χάσω, σε κάθε περίπτωση»παρατήρησε. Το ραντεβού είχε κλειστεί για την τρίτη μέρα μετά τα Χριστούγεννα. Φορτώθηκε Χάρτες και φωτογραφικές μηχανές και ξεκίνησε το πρωϊ της Τετάρτης, 28 Δεκεμβρίου. Αν δεν γυρίσω σε δυο μέρες, μην ανησυχήσετε μου είπε, θέλω οπωσδήποτε η είδηση να δημοσιευθείτην Τρίτη την Πρωτοχρονιά. Ίσως φύγω λοιπόν αμέσως, αν είναι καλά τα αποτελέσματα. Δεν δέχθηκε αντιρρήσεις. Το ότι υποτιμούσε τους κινδύνους της μαφίας των αρχαιοκαπήλων ήταν φανερό, μα και κάθε επιμονή έμοιαζε μάταια, ήταν πολύ έμπειρος σε δύσκολες δουλειές για να δεχθεί συμβουλές από άσχετους.

…
Δεν ήρθε την επομένη, χάθηκε για μέρες. Τηλεφωνήσαμε στη γυναίκα του, στην εφημερίδα του στις ΗΠΑ. Δεν ήταν εκεί αυτός, μα δεν φάνηκε να ανησυχεί.» Μου έστειλε τηλεγράφημα ότι βρίσκεται καθ΄οδόν προς Νέο Δελχί» είπε πολύ βέβαιη ότι δεν υπάρχει κάτι έκτακτο. Ρώτησα πλαγίως για την υπόθεση του Λαβυρίνθου, μα δεν ήξερε κάτι, δεν θέλησε να την ανακατέψει σκεφτήκαμε. Όταν μετά από 20 μέρες έφτασε μια κάρτα από τις Ινδίες, ησυχάσαμε τελείως ”σας φιλώ, από τη χώρα των Μαχαραγιάδων και των ελεφάντων έγραφε- Ο Λαβύρινθος απέτυχε, αλλά πάντα υπάρχουν περιθώρια – θα ξανάρθω”.
Σε μένα υπήρχαν αμφιβολίες ακόμα και όταν έφτασε η επόμενη κάρτα του από την Νορβηγία : «καθ’ οδόν προς Βόρρειον Πόλον, πρέπει να σταματήσουμε την καταστροφή» σημείωνε με έμφαση.

Οι πληροφορίες από τους δικούς του (από Αμερική) ήταν καλές, γυρίζει στους πάγους, σε αποστολές απίθανες με παγοθραυστικά , έλεγαν, αλλά κανένα στοιχείο δεν αποδείκνυε πλήρως αυτόν τον ισχυρισμό, οι συγγενεις του στο χωριό δεν ήξεραν κάτι περισσότερο.
Έχουν περάσει είκοσι χρόνια (και περισσότερα )από τις γιοτρές του 1990, η Πρωτοχρονιά «έπεφτε» Τρίτη τότε που προγραμμάτιζε ο Μανόλης Χρ. την ανακοίνωση της μεγάλης είδησης – δεν υπήρξε μέχρι σήμερα κανένα απτό ίχνος του.
Το έντυπο της Νέας Υόρκης με την διεύθυνση των παιδιών του υπάρχει ακόμα, ο ίδιος έχει ξεχαστεί- κάποιες εξηγήσεις από τους δικούς του δεν ήταν (σε μένα) πειστικές. Όταν έφτασε η οικολογική κάρτα του Σπ. και της Σαρ.από το Λονδίνο, η μορφή του ήρθε μπροστα μου, το ανοικτόκαρδο πρόσωπό του και τα γαλάζια σπινθηροβόλα μάτια του, σαν να τον άκουγα να λέει :» Προσέξτε οι πάγοι λειώνουν, ο κόσμος θα χαθεί…»
Αυτός σκηνοθέτησε τα πάντα σκεφτόμουν, σαν να τραγουδούσε κάποιος κοροϊδευτικά :
«..αν τρέχεις δεν σε φτάνει ο καζάς
μ΄ανε σταθείς σε φτάνει»

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1)Καζάς=διοικητική διαίρεση επί Τουρκοκρατίας-αραβική λέξη, σημαίνει και την φασαρία, ταλαιπωρία , μπλέξιμο, ατύχημα,συμφορά “Ωφου καζάς” =κρητική έκφραση = Ώφου μπελάδες
Ίσως προέρχεται( άλλη εκδοχή) από την τουρκική λέξη
kazah=τρομακτικό
Δεν αποκκλείεται να έχει ιταλικη προέλευση,καζάς= κάζο (συμβάν)
(2)Είναι γνωστό ότι πολλές σπουδαίες αρχαιολογικές ανακαλύψεις είχαν υποδειχθεί με έμμεσο τρόπο από αρχαιοκάπηλους – που άφηναν εντελώς ακάλυπτες τις τομές του εδάφους και τα υπόλοιπα των “εργασιών” τους ( άχρηστα γι αυτούς κομμάτια)

ΕΠΙΜΕΤΡΟ:
Φίλος του Μ.Π. μας έστειλε ποίημα του που έιχε δημοσιευθεί, σε φοιτητικό περιοδικό, ξερπενάει το μέσο πνευματικό επίπεδο των νέων εκείνης της εποχής.