Διαδρομές (μικρές) στην Κεντρικη Κρήτη : το φρουριο των Κορνάρων στο Καταλαγάρι

 

Σάββατο 26 Δεκεμβρίου, ο καιρός άνοιξε μετά από αρκετές χειμωνιάτικες μέρες.  Όχι πολύ νωρίς το πρωί, η ιδέα για μια κοντινή εκδρομή, βρήκε άμεση ανταπόκριση από την μικρή παρέα και ο εισηγητής (κατά κανόνα πάντα ίδιος) του προγράμματος φίλος Μ.Κ. πρότεινε έναν πολύ γνωστό και σε μικρή απόσταση οικισμό, το Καταλαγάρι (σε πιο Δήμο ανήκει σήμερα, δεν εξετάσαμε). Για να θυμηθούμε το γνωστότατο χωριό με το παράξενο όνομα, αλλά κυρίως για να δούμε ένα καθόλου γνωστό μνημείο : το  κάστρο που βρίσκεται στον Κάστελο  έναν λόφο  νοτίως του οικισμού.  Στις 10 πμ ήταν λιακάδα (χειμερινή) πολυ λαμπερή  και τα δυο αυτοκινητα με όλους τους  επιβάτες καλοδιάθετους (οχι συνηθισμένο φαινόμενο) ξεκίνησαν αργά και προσεκτικά το ταξίδι.  Το ότι χαθήκαμε δυο τρεις φορές στο δρόμο  (παρά την μικρή απόσταση) είναι αξιοσημείωτο για όσους δεν μας γνωρίζουν – πάντως φτάσαμε  στον προορισμό μας, τον λόφο που πήρε το όνομα του από το κάστρο (Κάστελο =Καστέλι= castelli).  Ο Μ.Κ. μας ξενάγησε στοιχειωδώς, έχει πάντα αξιόλογα βοηθήματα, αξιόπιστους οδηγούς και βιβλία εγκυρότατα, συνοπτικά :

….

Το Castello del Corner ή φρούριο της Παλιόχωρας βρίσκεται στο λόφο Κάστελος κοντά στο Καταλαγάρι σε μια περιοχή κατάφυτη από ελιές και αμπέλια. Σύμφωνα με την παράδοση, το έκτισε ο Νικηφόρος Φωκάς μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες το 961 μΧ., αλλά πιθανότερο να οικοδομήθηκε από τους Βενετούς για να τους προστατεύει και να ελέγχει την ευρύτατη γύρω παραγωγική περιοχή.

Ιδιοκτήσία της (ονομαστής) οικογένειας των Κορνάρων (Corner) στο κέντρο μάλλον των κτημάτων και των καλλιεργειών τους. Σήμερα δεν σώζονται  παρά τμήματα του περιβόλου και  θεμέλια των κτισμάτων.

Δυτικά υπάρχουν πολλά πατητήρια, λαξευμένα στο βράχο, που πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκαν από την πολύ παλιά  εποχή.

Κατά την Βενετοκρατία, όπως σε όλη την Κρήτη, κι εδώ παράγονταν μεγάλες ποσότητες από το κρασί Malvasia, περιζήτητο  κρασί στην τότε Ευρώπη – δεν έχει γίνει  γνωστό τι ακριβώς ήταν, πολλές (βάσιμες) εκτιμήσεις ότι ήταν γλυκο κρασί.

….

Κοντά  στον περίβολο υπάρχει η μικρή εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, που  διασώζει ίχνη των  τοιχογραφιών της.

Τα περιεργαστήκαμε όλα, τα παράδοξα πατητήρια τα είχε αφήσει ανέπαφα ο χρόνος, αλλά το κάστρο ήταν πολύ ταλαιπωρημένο, το εκκλησάκι στεκόταν καλά, αλλά οι τοιχογραφίες ήταν σε μεγάλο βαθμό κατεστραμένες.

Η εκδρομή είχε και χάπενινγκ, τη συλλογή χόρτων. Έτσι ονομάζεται το κοινώς λεγόμενο  στην Κρήτη «βρουβολόγημα», που αποφεύγει (υποτιμά) κατά κανόνα ατις βρούβες.  Πάρα πολλά χόρτα εξαιρετικών ειδών κυρίως : ραδίκια κόκκινα και μη, τσόχους και γαλατσίδες.

Τα χόρτα ήταν πολλά και γρήγορα γέμισε κάθε πλαστική μας σακούλα, ενώ μεσημέριαζε πιά. Το γεύμα, όπως κάνουμε πάντα, θα ήταν απλό και καλό – αν είναι δυνατόν στο χωριό που βρισκόμαστε. Όμως ο χειμώνας δεν προσφέρεται για φαγητά σε μικρά χωριά και καταφύγαμε στις  πασίγνωστες (και για τις ταβέρνες) Αρχάνες, που συνδεόταν με μερικούς της παρέας πολύ (καταγωγή γονέων).

 

Οι Αρχάνες τα Πεζά και το Καταλαγάρι, αν δούμε στον χάρτη είναι στις άκρες ενός ισοσκελούς τριγώνου. Οι αποστάσεις μικρές και η πρόσβαση εύκολη. Προάστια του Ηρακλείου,  συνιστούμε και τα τρία χωριά για τις μικρές εκδρομές του χειμώνα.

Και μπορεί να βρει κανείς και εξαιρετικές ταβέρνες, για γεύματα αξέχαστα – οχι μόνο εξαιρετικά φαγητά αλλά και ποτά φημισμένα από αιώνες.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

Πληροφορία διαδικτύου ,  αντίστοιχο φρούριο και  με πατητήρια και ναό αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή είναι το φρούριο της Μέλισσας κοντά στον Άγιο Θωμά.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ:

Όταν τελειώσει μια εκδρομή, συμπληρώνονται οι απορίες και τα ερωτήματα(διορθώνονται και τα λάθη).  Πρόβλημα ήταν το όνομα ΚΑΤΑΛΑΓΑΡΙ.  Με κάποια  προσπάθεια βρήκαμε στο λεξικό του ΞΑΝΘΙΝΑΚΗ την προέλευση (είναι πειστικός) από τη αρχαία Λαγαρός, η, ον που γίνεται παρατονίζοντας και δημοτικοποιώντας Λαγαρή, λαγαρά, λαγάρα. Σαν χαρακτηρισμός κρασιού : λαγάρα, λαγάρι = καθαρό διαυγές ποτό και καταλαγάρι = πολύ καθαρό τέλειο κρασί (όπως καθαρός, κατακάθαρος κλπ).  Η ονομασία «πάει» απόλύτως με τα προϊόντα της περιοχής, τις εξαιρετικές ποικιλιες σταφυλιών αλλά και κυρίως κρασιού που ήταν φημισμένο από τα αρχαία χρόνια(η ευρεύτατη περιοχή, Αρχάνες Πεζά κλπ).