ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Εκδήλωση της Ένωσης Φιλολόγων & Εκδόσεων ΠΑΤΑΚΗ
Στις 27 Απριλίου, το βράδι, στην νέα αίθουσα των Ιδρυμάτων Καλοκαιρινού, εκεί ακριβώς που κάποτε στεγαζόταν η ΕΡΓΑΝΗ, οι φιλόλογοι συζήτησαν για ένα θέμα που σχετίζεται με τα ενδιαφέροντά τους.
Η κ. Λίζα Σκλάβου εκ μέρους του συνδέσμου, παρουσίασε τους προσκαλεσμένους και διέγραψε με άνεση τα ασαφή όρια του εκτεταμένου θέματος.
Ο κ. ΚώσταςΣταμάτης εισηγήθηκε με πληρότητα και ενάργεια το θέμα, εξέπληξε με τις φιλολογικές αλλά και τις γλωσσολογικές γνώσεις του.
Ο Β. Ζεβελάκης, αρχιτέκτων – καθόλου γνωστός για τις φιλολογικές γνώσεις του και τις λογοτεχνικές επιδόσεις του, έκανε μια συνοπτική αναδρομή, εξέφρασε την ανησυχία για την νεα επαναστατική ψηφιακή εποχή.
Η κ. Μαρία Φραγκιαδάκη, εξαίρετη φιλόλογος, αλλά και γνώστης, επί σειράς ετών, της εκπαιδευτικής διαδικασίας και ειδικά της διδασκαλίας της λογοτεχίας στη Μέση Εκπαίδευση, εξέθεσε τις απόψεις της , τη δυνατότητα που παρέχει η πολιτεία.
Θ Α ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ παρέμβαση του Β.Ζεβελάκη:
Ένας αρχιτέκτονας, ας τον πούμε έτσι, σε μιαν φιλολογική συνάντηση δεν είναι κάτι αναμενόμενο, αγαπητοί φίλοι και φίλες – όμως συμβαίνει σήμερα, με την έμπνευση της Ένωσης Φιλολόγων του Ηρακλείου, που ξέρει το μεγάλο ενδιαφέρον του για την λογοτεχνία και την ποίηση.
Εξ άλλου όλες οι τέχνες, αποτελούν ένα σύνολο, μιαν ενότητα, είχαν από την αρχαιότητα συνδεθεί, με τις Θεότητες των Μουσών – που γεννήθηκαν από τον Δία και την Μνημοσύνη, αδελφές λοιπόν.
Η Λογοτεχνία και η πιο καθαρή έκφραση ίσως των Τεχνών και η Ποίηση, είναι η σημαντικότερη μορφή της – συνδεδεμένη άρρηκτα με την γλώσσα και την επικοινωνία των ανθρώπων, τις επιστήμες και την ζωή των ανθρώπων. Τι να συμβαίνει άραγε σήμερα;
Υπάρχουν λογοτεχνικά κριτήρια, που πάει η μεγάλη Τέχνη; Οι φιλόλογοι ανησυχούν, μα όλοι αναρωτιόμαστε. Ενδιαφερόμενος από τα νεανικά μου χρόνια, ως φανατικός αναγνώστης των λογοτεχνικών κειμένων , αλλά και ως συντάκτης κάποιων στίχων, για την τέχνη του λόγου παρακολουθώ με ανησυχία τις εξελίξεις, την εισβολή της σύγχρονης τεχνολογίας , την μεγάλη επανάσταση της ψηφιακής εποχής, που αλλάζει την την τυπογραφία και τη γλώσσα, την επικοινωνία, με απίθανους τρόπους, όνειρο που φαίνεται σε πολλούς εφιάλτης.
Σαρώνονται τα πάντα, η παραδοσιακή τυπογραφία το χαρτί και το μελάνι, όλα τα έντυπα και φυσικά δεν γίνεται εξαίρεση για την λογοτεχνία και την Ποίηση. Τι θα γίνει λοιπόν, δεν θα πάψουν να υπάρχουν κριτήρια αλλά θα εξαφανιστούν και οι τέχνες του λόγου; Ας αφήσουμε τις αμφίβολες επισημάνσεις
-ας πάμε πίσω στους αιώνες για λίγο: Κάποτε στην βαθιά προϊστορία σιγά σιγά, αρθρώθηκε ο Λόγος και διαμορφώθηκε η γλώσσα – ένα όργανο πλήρους (όσο γίνεται, εξελιγμένη, σύνθετη, όμορφη)επικοινωνίας ταν ανθρώπων. Η ανάγκη της εξύμνησης των θεών, δημιουργεί τον έμμετρο λόγο, οι Μούσες αρχίζουν να τραγουδούν και να εμπνέουν Θεούς και ανθρώπους. Τα πρώτα μεγάλα ποιητικά έργα , δημιουργούνται: Η Iλιάδα και η Οδύσσεια , η βάση του Δυτικού κόσμου.
Δεν θα αργήσει πολύ να επινοηθεί η γραφή, που ανοίγει την σκηνή της Ιστορίας, μια μεγάλη επανάσταση , που θα αλλάξει τα πάντα – θα δημιουργήσει επιστήμες και νέες Τέχνες, θα πλουτίσει την ποίηση με την δραματική τέχνη – δεν θα αλλάξει όμως την μορφή και την ουσία της λογοτεχνίας.
Θα κτισθεί ο Παρθενώνας, πάνω στα θεμέλια της μεγάλης τέχνης του Ομήρου
… Και θα περάσουν ατέλειωτοι αιώνες
η Ανακάλυψη της τυπογραφίας, θα αναστατώσει πάλι τον κόσμο, η Επανάσταση τώρα θα αλλάξει πάλι την επικοινωνία, θα επεκτείνει τη γνώση, θα την καταστήσει κοινή για όλους. Οι τέχνες πλουτίζονται γίνονται παγκόσμιες, οι επιστήμες γνωρίζουν την πιο εκπληκτική άνθιση- η νέα Τέχνη της συμφωνικής Μουσικής θα υψώσει τον δικό της ναό, την 9η Συμφωνία του Μπετόβεν- πάνω στα θεμέλια της Ακρόπολης.
Ο Άγγελος Σικελιανός, σε ένα εξαιρετικό κείμενο του στα 1946(;)αναλύει τον Παρθενώνα και την 9η, θεωρώντας τα ταυτόσημα έργα δυο τεχνών και τις ψηλότερες κορυφές του ανθρωπίνου πνεύματος.
…
Θα περάσουν άλλα 500 χρόνια πάνω κάτω. Θα έρθει η ψηφιακή εποχή, μια γλώσσα νέας επικοινωνίας ή καλύτρερα μια νεα τυπογραφία αϋλη, η Επανάσταση θα σηκώσει ψηλά πάλι τις κατακόκκινες παντιέρες της. Έχουν περάσει σαράντα και παραπάνω χρόνια, από την ανακάλυψη των πρώτων Υπολογιστών, που ήταν κάτι τεράστια, τερατώδη μηχανήματα, τα Μαμούθ της νέας εποχής. Σήμερα οι καλοί υπολογιστές έχουν το μέγεθος μικρού κουτιού τσιγάρων και κάνουν τα πάντα. Γράφουν μιλούν και τραγουδούν, έχουν απερίγραπτες ικανότητες(δυνατότητες) – η απλότητα της αγγλικής γλώσσας δίνει τα σήματα και τις συντομογραφίες – οι μεταφράσεις από όλες τις γλώσσες της γης, σε λίγο θα ναι έγκυρες και κάποτε επαρκείς. Γράμματα-σήματα-εικόνες σιγά σιγά δημιουργούν τη νέα μέθοδο (τροπο)επικοινωνίας… δεν ξέρουμε που θα φτάσει που θα σταθεροποιηθεί .
…
Ο τελευταίος αιώνας, πριν την επέλαση των υπολογιστών, χαρακτηρίσθηκε από πολλά και αντιφατικά λογοτεχνικά ρεύματα και καλλιτεχνικές πρωτοπορίες και τεχνοτροπίες. Μερικά από αυτά, κατάργησαν κριτήρια και αρχές, μα οι μόδες ήταν περαστικές, η ποίηση και η λογοτεχνία ενσωμάτωσαν ότι ήταν απαραίτητο – δεν έπαψαν να υπάρχουν, και να ανταποκρίνονται στις ψυχικέςκαι πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων (και για ορισμένους και στην λατρεία του Θεού).
Η ψηφιακή εποχή, θα αλλάξει πολλά, στις τέχνες και την τεχνολογία, η λογοτεχνία θα τροποποιήσει τη γραφή και μέσα απεικόνισης, μα δεν θα αλλάξει ριζικά – ίσως όλα γίνουν ευκολότερα, απλούστερα και καλύτερα : διαφορετικά αλλά και όχι και τόσο από αυτά που ξέρουμε. Η μεγάλη αλλαγή ήταν η γραφή, η δεύτερη της τυπογραφίας, δεν άλλαξε την μορφή της απεικόνισης της γραφής, τα σύμβολα και τα γράμματα.
Η τρίτη η σημερινή μεγάλη ανατροπή, της ψηφιακής εποχής, άλλαξε ήδη την παραδοσιακή τυπογραφία, τον τρόπο απεικόνισης της γραφής, τα υλικά δεν έχουν πια στερεά μορφή, είναι άϋλα, και τρέχουν μεταφέροντας πληροφορίες και γνώσεις, με την ταχύτητα του φωτός(ακριβώς).
Θα παραμείνουν έτσι, θα μεταφέρουν τη γλώσσα που ξέρουμε ή θα δημιουργηθεί μια νέα γλώσσα, με άλλους κώδικες και άλλη μορφή; Αν δημιουργηθεί μια νέα γλώσσα, κανείς δεν μπορεί να κάνει προβλέψεις – ίσως ελλοχεύουν κίνδυνοι, ίσως τα ρομπότ περιμένουν, η ζωή θα έχει εξαντλήσει τα όριά της. Μα ας μην υπερβάλλουμε
…
Αν είναι απλώς μαι αλλαγή μέσων, αν επιβιώσουν οι γνωστές γλώσσες, με άλλη απολύτως σύγχρονη “τυπογραφία”, η λογοτεχνία θα προσαρμοσθεί, εύκολα νομίζω. Δεν θα αλλάξει σημαντικά τα κριτήρια της , την δομή και την οργάνωση της ύλης της.
Ως μίμηση, ως έκφραση και ως γλώσσα, θα παραμείνει στην καρδιά των ανθρώπων, να προσφέρει παρηγοριά και ελπίδα και βέβαια αισθητική απόλαυση.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
1.Τα κείμενα των άλλων ομιλητών , δεν μπορέσαμε ακόμα να τα απομαπομαγνητοφωνήσουμε.
2.Ο Κώστας Σταμάτης γεννήθηκε στα 1956. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα, έχοντας επαγγελματική πείρα και ειδίκευση 35 ετών στις σύνολες ή επιμέρους διαδικασίες έκδοσης ενός βιβλίου, καθώς επίσης και στις λειτουργίες μορφής και ουσίας κειμενικότητας στα είδη έκφρασης του γραπτού λόγου. Συνεργάστηκε, επί σειρά ετών, ως συντάκτης (κριτική βιβλίου) και επιμελητής ύλης με τις εφημερίδες Ελευθεροτυπία, Βήμα κ.ά., με επίσημες περιοδικές εκδόσεις των υπουργείων Εθνικής Οικονομίας και Εσωτερικών και με διάφορους εκδοτικούς οίκους (Παπαζήση, Λιβάνη κ.ά.). Από 1983 υπήρξε στενός και αποκλειστικός συνεργάτης των Εκδόσεων Πατάκη και του ιδρυτή τους Στέφ. Πατάκη, προσφέροντας επαγγελματικές υπηρεσίες στους τομείς -υποδοχής, αξιολόγησης και επιμέλειας των προς έκδοση χειρογράφων -σύστασης, καθορισμού και εποπτείας λογοτεχνικών και εκπαιδευτικών σειρών … έχει διαρκή ενασχόληση με γραμματολογικά θέματα των βόρειων ιδιωμάτων της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, τους φωνηεντισμούς των διαλέκτων της, τα συνθηματικά (επαγγελματικά) γλωσσάρια και τις κριτικές εκδόσεις έργων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. (αντιγραφή από το διαδίκτυο)
ΑΛΚΜΑΝ 