Στις 8.2.2020 πραγματοποιήθηκε στις αίθουσες του Μουσείου Ηρακλείου εκδήλωση για τον καλλιτέχνη φωτογράφο Γιώργο Ξυλούρη, με έκθεση φωτογραφιών του και ντοκουμέντα από την 40 χρονη συνεργασία του με την αρχαιολογική υπηρεσία – ήταν ένα ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη του.
Μίλησαν η Δ/τρια του Μουσείου κ. Στ.Μανδαλάκη, Α.Καρέτσου(επίτιμη Έφορος) η Κ.Αστρινάκη
σχεδιάστρια αρχαιολ.θεμάτων
στο τέλος ο Β.Ζεβελάκης αρχιτέκτων είπε:
είναι έκδηλη η συγκίνηση μου – σ αυτόν τον χώρο που βρέθηκα τυχαία πριν από 50 περίπου χρόνια…
με είχε υποδεχθεί ο Έφορος Νικόλαος Πλάτων, που πριν το καταλάβω καλά καλά, θα με οδηγήσει στην Ζάκρο, θ΄ανοίξει την βαριά κουρτίνα του παρελθόντος, για να δω -να νοιώσω στιγμές αιωνιότητας…
Εκεί θα γνωρίσω τον Φωτογράφο Γ.Ξυλουρη και τον Γιάννη Σακελλαράκη – που αργότερα θα ανασκάψει με τη σειρά του το παρελθόν μας ( όπου άγγιξε πρόβαλλαν θαύματα).
Στα 1974, όταν συνόδευα τον Νίκο Καββαδία, θα μας υποδεχθεί ο σοφός δάσκαλός μου Στέλιος Αλεξίου, που μου έμαθε ιστορία και γλώσσα.
Μα κέντρο είναι η Ζάκρος…
Ο Γιώργος Ξυλούρης πιο πολύ από σαράντα, κι εγώ πολύ νέος, λιγότερο από είκοσι, φωτογράφος και αρχιτέκτων της ανασκαφής αντίστοιχα, σε ένα απάτητο ( τότε) ιδανικό ακρογιάλι, με το ζεύγος Σακελλαράκη ( που έκανε τον μήνα του μέλιτος )τον σοφότατο και γραφικότατο Νικόλαο Πλάτωνα, με την Σωσώ, την ευγενική νέα του σύζυγο κι ένα νήπιο τέκνο…
Κι ένα ζωηρό συνεργείο εργατών και τεχνιτών, δημιουργούσε ένα πολύβουο μελίσσι
Που απομονωμένο από τον άλλο κόσμο , έψαχνε θησαυρούς άγνωστους.
Η ιεραρχία ήταν καθορισμένη, τα καταλύματα ανάλογα, ο Άρχοντας (Πλάτων) , οι υπουργοί κι οι βαλέδες του…ένα σπίτι για τον πρώτο , μερικά ξύλο-παραπήγματα για τους δεύτερους και σκηνές του στρατού για εργαζόμενους πληβείους.
Ο Leon και η Ηarriet Pomerance, ευγενικοί και πολύ ευπροσίγοροι,το ζεύγος των χρηματοδοτών, τακτοποιήθηκε όταν ήρθε σε κτισμένο δωμάτιο, είχε γίνει κάποια πρόβλεψη.
Η δεύτερη κατηγορία, ενώθηκε και οργανώθηκε αμέσως, συνεργάστηκε συντροφικά,
Με την, η εποχή της μεγάλης δημοκρατικής εξέγερσης, που ευνοούσε αγώνες και … πάλη ταξική, για να λύσουμε το θέμα τροφής και διαλειμμάτων …και κάποιας ανάπαυσης ή διασκέδασης.
Κι έγιναν τόσα πολλά σε τόσο λίγο χρόνο, έναν μήνα όλον όλον. Αποκαλύφθηκε, μέσα από τα χώματα το πολύτικο “χρηματοκιβώτιο” , μην φανταστείτε φλουριά και χρυσάφια …
Ούτε κάσα και αρχαία κλειδιά, μα δεν υπήρχε ούτε σπιθαμή, χωρίς σπουδαία ευρήματα : πέτρινα μαρμάρινα, χάλκινα, πύλινα, από ορεία κρύσταλλο…ήταν όπως έλεγαν οι ντόπιοι, πατωσές πατωσές. Το « πλατωνικό όνειρο»του εξαιρετικού αρχαιολόγου, είχε πάρει σάρκα και οστά, το τέταρτο μινωικό ανάκτορο ήταν μπροστά μας.
Η δυσκολίες είχαν ξεχαστεί, το όνειρο μιας τηγανιτής πατάτας, ενός ζεστού μπάνιου, ειχαν εγκαταλειφθεί…
Και δέθηκαν φιλίες που κράτησαν μια ζωή με τους Σακελλαράκηδες και τον Γιώργο Ξυλουρη και άλλους …
Και κάποτε μετά, η ζωή συνεχίστηκε, και πέρασαν χρόνια πολλά κι ήρθανε κι άλλα χρόνια, …ο κάθε ένας. « εφ ω ετάχθη»
στο επάγγελμα, τις σχέσεις του , στη ζωή του.
Ο φωτογράφος, στην καρδιά της πόλης μας είχε , δημιουργήσει ένα στέκι ευχάριστο, στον Αραστά – που όταν κατεδαφίστηκε, αργότερα άνοιξε η οδός ΑΡΓΥΡΑΚΗ.
Από χρόνια, συνέχισε την πιο δημιουργική δουλειά του στο Μουσείο Ηρακλείου, που κάποτε βρέθηκε και ο επιστήθιος φίλος του Μύρων Μιχαηλίδης, που από τα καθήκοντα του επαρχιακού δασκάλου, και του καθηγητού της φιλολογίας αργότερα, προτίμησε την βυζαντινή αρχαιολογία στην οποία διέπρεψε, εξαντλώντας τίτλους και διακρίσεις και την υπαλληλική ιεραρχία της.
Οι δυο φίλοι, που πολύ λίγο έζησαν στον ίδιο τόπο, απομακρύνθηκαν, ο ένας στο Βοριά κι ο άλλος στον Νότο , όμως διατήρησαν μέχρι τέλους την στενή φιλία τους, που κράτησε 80 χρόνια !
Ευγενικός,καλλιεργημένος, προσινής, ευπροσίγορος , ο φωτογράφος βελτίωσε την τεχνική του , συμπλήρωσε και τα απαραίτητα ακριβά εργαλεία του, και αναδείχθηκε , ως φωτογράφος αρχαίων θεμάτων, χώρων, αντικειμένων αλλά προσώπων– κρατώντας βέβαια την αναπτυγμένη καλλιτεχνική πλευρά της εργασίας του.
Άργησα να εκτιμήσω την ποιότητα της φωτογραφίας του Γ. Ξυλούρη , η ανάγκη της καθημερινής δουλειάς και το μεροκάματο,οι υπάρχοντες επαγγελματίες , που ασκούσαν φιλότιμα το έργο τους, δεν άφηναν περιθώρια καλλιτεχνικών επιδιώξεων.
Όμως όταν στα πρώτα φοιτητικά χρόνια συνάντησα τον γεωπόνο φωτογράφο Κώστα
Φλέγκα, συνεργάτη του Τσαρούχη, καλλιτέχνη χωρίς αμφιβολία, έμαθα και είδα τι μπορεί να ναι μια απλή εκτύπωση μιας εικόνας.
Και τότε «είδα» ξανά δυο φωτογραφίες που είχα του Γ.Ξ. Κατανόησα ότι κρυβόταν, στο ασπρόμαυρο φόντο, ότι μπορεί να αποτυπώσει ο φακός, όταν τον χρησιμοποιεί, ένας αληθινός καλλιτέχνης.
Μετά την Μεταπολίτευση , δημιουργήθηκε η πρώτη κρατική σχολή φωτογραφίας, μάθαμε πως από πολλά χρόνια λειτουργούσαν σ όλη την Ευρώπη πανεπιστημιακές σχολές , με μεταπτυχιακά και διδακτορικά διπλώματα Φωτογραφίας.
Πάντα τον δρόμο τον ανοίγουν ιδιώτες στη χώρα μας, αλλά οι αγκυλώσεις δεν χάνονται, κι επειδή τώρα και με την ψηφιακή εξέλιξη, ο φακός είναι στα χέρια των πάντων, υποβαθμίζουμε πάλι ,αυτήν την εικαστική τέχνη.
Κι όμως δεν διαφέρει από τις άλλες, απλώς νομίζουμε ότι θέλει λιγότερο κόπο και καμιά γνώση.
Όλοι όμως μπορούμε να σχεδιάσουμε, να παίξουμε δυο νότες σε μιαν κιθάρα, να συνθέσουμε έναν στίχο ( μια μαντινάδα). Κι οι περισσότεροι διακοσμούμε μόνοι μας τους χώρους μας η συμμετέχουμε σ’έναν ερασιτεχνικό θίασο η στην χορωδία του συλλόγου μας. .
Όμως δεν φανταστήκαμε ποτέ ότι γίναμε καλλιτέχνες.
Το ιδιο και με την φωτογραφία, είναι μόνο ταχύτερη κι από ένα τραγούδι.
Η Φωτογραφία όπως κάθε άλλη Τέχνη απαιτεί γνώσεις ευαισθησία και κόπο.
Είναι η τελευταία (νεώτερη )τέχνη που δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα, την εποχή του Ρωμαντισμού, που θέλησε να αλλάξει την ζωή των ανθρώπων, να σταματήσει την στιγνή και στεγνή γνώση, τον κλασικισμό και τον “ρεαλισμό”και την Ακαδημία. Κι όμως η τέχνη αυτή είναι η πιο παραστατική, η πιο εκφραστική και πιο κοντά στην πραγματιότητα από όλες τις άλλες.
Αδελφή της ζωγραφικής, ετεροθαλής ίσως, θα την αντικαταστήσει σε πολλές εφαρμογές της, θα τεθεί στην υπηρεσία όλων των επιστημών και σχεδόν όλων των τεχνών.
Αν η ζωγραφική κυριάρχησε στην Αναγέννηση,βοηθώντας και την επιστήμη και τις τέχνες η Φωτογραφία είναι (και με την κινούμενη μορφή της) αναγκαία στην εποχή μας για όλες τις τέχνες και τις επιστήμες και βέβαια επηρεάζει τη ζωή όλων των ανθρώπων(Τ.ΒΙ, ΒΙΝΤΕΟ)
Ο Γ.Ξ. στην πόλη μας, άσκησε την τέχνη της φωτογραφίας, μαζί με λίγους συναδέλφους του και είναι πρώτος και μόνος που συστηματικά ασχολήθηκε με την φωτογραφία αρχαιολογικών θεμάτων, όμως τα σημαντικά έργα του κρύβονται σε επιστημονικές μελέτες σε βιβλία ειδικά, στα αρχεία των μουσείων, είναι εν πολλοίς άγνωστο το έργο του.
Γεννήθηκε στο Ηρακλειο στα 1921, πατέρας του ήταν ο Στέλιος και είχε εναν αδερφο και δυο αδελφές . Τέλειωσε την Εμπορική Σχολή, που στεγαζόταν στον Ναό του Σωτήρος και μαθητευσε στο εργαστηριο φωτογραφίας τουΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ στον Αραστά.
Θα ήθελα να μεταφέρω τον θερμό και εγκάρδιο χαιρετισμό του Βυζαντινολόγου, Μύρωνα Μιχαηλίδη, που πολλά χρόνια παρακολούθησε την εργασία του Γιώργου Ξυλούρη, και εκτίμησε την θετική προσφορά του στις αρχαιολογικές έρευνες και την προβολή των αρχαιοτήτων της χώρας.
…
Η παλιά (αλλά και της δεκαετίας του 1960)μεγάλη ομάδα των αρχαιολόγων και των καλλιτεχνών και επιστημόνων αλλά και των γνωστών και φίλων, αραίωσε σκέφτομαι, μα θα ξαναβρεθούμε κάποτε ( δεν μπορεί) σε κάποιο περιβόλι του ουρανού.
ΑΛΚΜΑΝ 