ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΛΕΞΙΟΥ-ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ η τελευταία συνάντηση

Ο Σ.Αλεξίου  μελέτησε και ανάλυσε και αποκατάστησε τον “Ερωτόκριτο” – ο Κορνάρος ευτύχησε να βρει τον πιο κατάλληλο φιλόλογο – με λογοτεχνικό ταλέντο –  στην Κρήτη ,που ο δεκαπεντασύλλαβος ακούγεται ακόμα , χωρίς πολλά λάθη και χασμωδίες .(8) -πάνω σχέδιο του Φώτη Κόντογλου στον Μεσοπόλεμο.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΛΕΞΙΟΥ – ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ, Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ (*)

Στις 12 Νοεμβρίου στα 2013, στις πρώτες ειδήσεις έφτασαν τα “θλιβερά μαντάτα”(1) που αφορούσαν αυτήν τη φορά τον πιο διακεκριμένο Ηρακλειώτη  διανοούμενο, τον   Στέλιο Αλεξίου.  Έκπληξη , ας ήταν πια 92 ετών, γιατί τον είχαμε συναντήσει πριν λίγον καιρό  (δυο ή τρεις εβδομάδες) και ήταν (φαινόταν) πολύ καλά στην υγεία του(δεν ήξερα προβλήματα που υπήρχαν) και σε καλή φόρμα.

(…)

Ενώ κατά κανόνα οι επαφές μας (με τον Στ.Αλ.) ήταν συμπτωματικές, του δρόμου θα λέγαμε,  κάποτε ένας σημαντικός λόγος, σχεδόν πάντα δικός μου, προκαλούσε κάποιο  ραντεβού,  τα τελευταία  χρόνια στου”Κυριάκου” (το γνωστό εστιατόριο).   Άλλες φορές ο αθηναίος Γ.Ζ. (του στενού μας κύκλου) είχε από το “κλεινόν άστυ” κανονίσει μιαν συνάντηση με τον διαπρεπή ελληνιστή και δεν είχαν αντίρρηση, να παρακολουθήσω τη συζήτηση (αφορούσε θέματα νέας φιλολογίας πάντα)- βέβαια στου “Κυριάκου”  (παλιότερα,πριν απομακρυνθεί από την οδό Αργυράκη ο Σ.Α. προτιμούσε το ζαχαροπλαστείο του “Μπαρμπαρήγου”)

Έρχεται στη μνήμη το τελευταίο ραντεβου (Οκτώβριος του 2013):

Ήταν στις 7 το απόγευμα όπως πάντα.  Πήγα πρώτος αυτήν τη φορά, παράγγειλα κάποιο αλκοολούχο ποτό – ούζο μάλλον και όταν έφτασε ο καθηγητής, ένα ουϊσκι, με λίγο νερό , έτσι έκανε πάντα.Το θέμα  σχετιζόταν με  απορίες πολλών χρόνων,  που είχαν να κάνουν με τις τεχνικές της παραδοσιακής ποίησης-της λεγόμενης έμμετρης.  Κεντρικό ζήτημα η “συνιζηση”, τι σημαίνει, αν διορθώνει χασμωδίες , τι γίνεται στις άλλες γλώσσες(και χώρες).

Όμως τα θέματα αυτά χρονίζουν, μια ξαφνική αφορμή τα έφερε στο προσκήνιο. Στις  αρχές Οκτωβρίου είχε φτάσει ο τόμος των ποιημάτων (απάντων) του Άρη Δικταίου (1915-1980),  που είναι ένας από τους ελάσσονες ποιητές που μας αρέσουν.  Όμως υπήρχε και κάποιο άλλο ενδιαφέρον για τον Α.Δ. , ήταν ο μόνος ίσως ομότεχνος του Ν.  Καββαδία, που είχε κάνει πολύ αρνητικές παρατηρήσεις για το “ ΜΑΡΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΥΣΙ”, οι στίχοι είναι γεμάτοι χασμωδίες έγραψε στα 1947.(5)  Ήξερα τα μοντέρνα ποιήματα του Ηρακλειώτη λογοτέχνη, αλλά τώρα  διάβασα  παραδοσιακής μορφής στίχους του 1935…

…

Με γύρισαν στο Ηράκλειο του  μεσοπολέμου, τότε που μια παρέα Κρητικών, γύρω από τον   Λευτέρη Αλεξίου, καλλιεργούσαν τις τέχνες και τα γράμματα, σ΄αυτήν την πολύ απομονωμένη (τότε) γωνιά της χώρας.

…

Όταν τέλειωσα με όλα τα παραδοσιακά και μη ποιήματα του Δικταίου, είχα καταλήξει στο συμπέρασμα , ότι και ο ποιητής αυτός , είχε χρησιμοποιήσει την ποιητική “συνίζυση” για να  “άρει” τις χασμωδίες των στίχων  του – το ίδιο όπως ο Καββαδίας.

Η κριτική του λοιπόν για το ΜΑΡΑΜΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΥΣΙ  ήταν  (μου φάνηκε ) άστοχη και θα  έπρεπε κάποτε να εξετασθεί.

Υπήρχε κανένας άραγε που θα μπορούσε να βοηθήσει, να ξεκαθαριστούν τουλάχιστον ορισμένα (τεχνικά) προβλήματα και να βεβαιωθώ ότι δεν έκανα λάθος;

Υπήρχε ο Στέλιος Αλεξίου, ίσως ο ειδικότερος φιλόλογος, ο καλύτερος (και βαθύτερος) γνώστης της παραδοσιακής ποίησης, όχι μόνο γιατί είχε απέραντες γνώσεις αλλά έζησε και στο υψηλότερο περιβάλλον που θα μπορούσε να φαντασθεί κανείς. Πατέρας του ο Λευτέρης Αλεξίου, ποιητής και φιλόλογος,ο Νίκος Καζαντζάκης, άντρας της θείας του Γαλάτειας, που ήταν όπως και η αδελφή της Έλλη λογοτέχνες, ο Βάρναλης σχεδόν αρραβωνιαστικός της Έλλης που Παντρεύτηκε τελικά τον Βάσο Δασκαλάκη -γνωστό μας από τις μεταφράσεις τους Χάμσουν.

Σ’ αυτήν τη  ομήγυρη  που ακουγόταν σονέτα του Μπαχ και στίχοι από όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, μεγάλωσε ο Στέλιος, που ανταποκρίθηκε αμέσως στο ραντεβού που του ζήτησα.

…

Έθεσα χωρίς καθυστέρηση το ζήτημα στον μεγάλο μου δάσκαλο, οι παρατηρήσεις του Δικταίου για τον Μαραμπού, τον παραξένεψαν, αγαπούσε τον ναυτικό -ποιητή, από τα 12 χρόνια του που διάβασε το περιφημο “Γράμμα ενός αρρώστου” αλλά θυμήθηκε και την συνάντησή τους  στα 1974.

-Μου απάγγειλε  ένα ποίημα του πατέρα μου, μόλις με χαιρέτησε τότε (1974, άνοιξη) ο Μαραμπού

και λίγο  αργότερα είπε:

-Αυτός (ο πατερας σου, ο Λευτερης) ήταν λεβέντης, φαίνεται ότι δεν του γέμισα το μάτι  (χαριτολόγησε)

Ανέλυσε το θέμα της “συνίζησης”, ανέφερε τη διεθνή πείρα, σε πολλές  γλώσσες.

Όταν τον αποχαιρετούσα παρατήρησε:

«Θα ήθελα να ξαναδιαβάσω Καββαδία, να δούμε αν ο Δικταίος έχει δίκιο.»

…

Μου φάνηκε λίγο κουρασμένος, δεν ήθελα να τον εξαντλήσω , με διαβάσματα και εκτιμήσεις, δεν πρέπει να τον απασχολώ πολύ, συλλογιζόμουν, ενώ τον αποχαιρετούσα, στην είσοδο του σπιτιού του (Δεν έμενε πια στην οδό Αργυράκη, αλλά σε μιαν πάροδο της Δημοκρατίας, απέναντι από τα γυμνάσια (κάποτε θηλέων).

…

Πέρασαν εφτα χρόνια σκέφτομαι, όμως ακόμα τον ακούω να σιγομιλάει :

-Έφυγα  “Όχι γιατί κουράστηκα να δουλεύω, δεν κουράστηκα, μα ο ήλιος βασίλεψε”.(7)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

(*)Η πρώτη συνάντηση με τον ποιητή ήταν στα 1933, όταν ο Αλεξίου ήταν 12 χρόνων κια δάβασε το ΜΑΡΑΜΠΟΥ, η δεύτερη στα 1974 (επίσκεψη του Καββαδία στο Μουσείο Ηρακλείου).  Η τρίτη τον Νοέμβριο που θέλησε να ασχολήθει με τους στίχους του Μαραμπού.

(1)= Στίχος του Κορνάρου

(5)=Κριτική του Α.Δικταίου (Θεωρία της Ποιήσεως, σ.41):” ποιήματα άμεσα επηρεασμένα από τις “Νοσταλγίες” του Ουράνη, και βρίθοντα χασμωδιών όπως εκείνες”(πηγή το εξαιρετικό βιβλίο του Τ.Κόρφη ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ)

(6)=Η εκκλησία του παλιού νεκροταφείου του Ηρακλείου

(7)=Καζαντζάκης, από την “Αναφορά στον Γκρέκο”. Ο Σ.Αλεξίου, δεν ευθυγραμίσθηκε ποτέ με τον πατέρα του και τις θείες του, αντίθετως, εκτιμούσε τον μεγάλο συγραφέα και τίμησε ( επαίνεσε) πολλές φορές το έργο του.

(8)=Ο νομπελίστας ποιητής μας, ο Γ.Σεφέρης, όταν επισκέφτηκε της Κρήτη (γύρω στα 1960)διαπίστωσε μεγάλη πτώση (ποιότητας) της μαντινάδας. Η αστικοποίηση και στο νησί μας, είχε ασχημα αποτελέσματα και σ αυτήν την τέχνη του αγροτικού χώρου.  60 χρόνια μετά,  η μαντινάδα επιβιώνει και “ανανεώνεται” ή τουλάχιστον δεν εκχυδαϊζεται και δεν ξεπέφτει πολύ, ήταν βιαστική η γνώμη του, προσεκτικού συνήθως ,ανανεωτή της λογοτεχνίας μας.

Μια σύγκριση με κάτι ανάλογο, το λαϊκο ή και έντεχνο τραγούδι (στίχους)μπορεί να αποδείξει το λόγου το αληθές.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Για κάθε ενδιαφερόμενο,υπάρχει το κείμενο του ΑΛΚΜΑΝΑ που αφορά στην επίσκεψη του Μαραμπού στον Σ.Αλεξίου, στο Μουσείο Ηρακλείου/http://www.alkman.gr/keimena/νικος-καββαδίας-τα-τελευταια-ταξίδια και επανάληψη πριν δυο μέρες.